Λέσχη Ανάγνωσης Βιβλιοθήκης Αετοπουλείου, Τετάρτη 21 Ιανουαρίου 2009
 |
Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο |
ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ
Για τον Ιανουάριο επιλέξαμε να διαβάσουμε : |
«Το ευχαριστημένο ή οι δικοί μου άνθρωποι» της Μαρίνας Καραγάτση |
(εκδ. ΑΓΡΑ) |
|
Επόμενη συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης |
την Τετάρτη 21 Ιανουαρίου 2009, 18:30 |
στο βιβλιοπωλείο «Μικρός Κοραής» |
|
(Παπάγου 7 & Αριστοφάνους, Χαλάνδρι τηλ. 210 6890321) |
Βιβλιοκριτική
ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ
Το ευχαριστημένο ή οι δικοί μου άνθρωποι
Μαρίνα Καραγάτση, Οδυσσέας Ελύτης
Πώς μιλάς για την οικογένεια σου; Τον μεγάλο και διάσημο πατέρα σου, που καθόρισε τη ζωή σου; Η Μαρίνα Καραγάτση, κόρη του λογοτέχνη της γενιάς του ’30 Μ. Καραγάτση επέλεξε να οργανώσει το αυτοβιογραφικό υλικό σε ένα εξομολογητικό μυθιστόρημα. Τρεις παράλληλοι μονόλογοι (του ίδιου του Καραγάτση, της υπηρέτριας του σπιτιού και της γιαγιάς) ζωγραφίζουν τις πραγματικότητες της οικογένειας το 1950, ενώ ένα θεατρικό μονόπρακτο των πεθαμένων συγγενών μας φέρνει στο 2006. Το βιβλίο τραβάει κατ’ αρχήν την περιέργεια για τυχόν γαργαλιστικές αποκαλύψεις σχετικά με τη ζωή του Καραγάτση. Και δεν μας αφήνει απογοητευμένους. με καραγάτσεια ειλικρίνεια, η κόρη του συγγραφέα αποκαλύπτει πως ο πατέρας της κρυβόταν στο σπίτι του τις ημέρες των Δεκεμβριανών λόγω μιας πρόβλεψης του αστρολόγου του (!) αφήνοντας τη γυναίκα του να διακινδυνεύει στους δρόμους. Ή πως ο Καραγάτσης διατηρούσε σχέσεις με την υπηρέτριά τους (καλά, αυτό ήταν αναμενόμενο…). Ακόμη πιο ενδιαφέρων, όμως, είναι ο τρόπος που η Καραγάτση περιγράφει την ένταση στις σχέσεις με τον καταξιωμένο πατέρα, την αίσθηση ότι τον απογοήτευε. Αντίθετα, η μακροσκελής περιγραφή από τη γιαγιά των ανδριώτικων μεγαλείων αλλά και της συμβατικότητας μιας εφοπλιστικής οικογένειας έχει μάλλον λαογραφικό χαρακτήρα.
ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΑΓΡΑ, τιμή 17, σελ. 225
Ελένη Κούκη
ekouki@athinorama.gr
«Μακριά με την πρώτη ριξιά»!
Η Μαρίνα Καραγάτση, γράφοντας για την οικογένειά της, ξεδιπλώνει τη μεταπολεμική Ελλάδα
Της Όλγας Σέλλα
«Το βιβλίο είναι μυθιστόρημα κι όποιος το πλησιάσει ως κλειδαρότρυπα αδικεί το βιβλίο», είπε ο διευθυντής της «Νέας Εστίας», Σταύρος Ζουμπουλάκης. Ήταν μία από τις πρώτες κατηγορηματικές δηλώσεις ενός από τους τέσσερις παρουσιαστές της εκδήλωσης για το πρώτο βιβλίο μιας πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως: της Μαρίνας Καραγάτση. «Το ευχαριστημένο ή Οι δικοί μου άνθρωποι» (εκδ. Αγρα) κυκλοφόρησε στις 20 Ιουλίου και ήδη κοντεύει να τελειώσει την τρίτη έκδοση. Κι όπως εύστοχα συμπλήρωσε ο Στ. Ζουμπουλάκης, «η πρώτη ριξιά να πάει τόσο μακριά είναι σπάνιο».
Η Μαρίνα Καραγάτση ήθελε από χρόνια να γράψει. Αλλά δεν τολμούσε. Την αφορμή και την έμπνευση την είχε μέσα στο σπίτι της, στο πρόσωπο της ψυχοκόρης της οικογένειας Καραγάτση, της Λασκαρώς. Το αποκάλυψε άλλωστε, στην ίδια εκδήλωση, στην ανακαινισμένη μεταπολεμική αυλή του κτιρίου που στεγάζει τις εκδόσεις Αγρα και ο Λεωνίδας Εμπειρίκος. Ανακάλυψε -είπε- ένα ηχογραφημένο ντοκουμέντο, εν έτει 1955, όπου μιλούν ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Μ. Καραγάτσης, η Νίκη Καραγάτση, η Βιβίκα Εμπειρίκου, ο Οδυσσέας Ελύτης και η Μαρίνα Καραγάτση. Εκεί ακούγεται ότι η Μαρίνα είχε ξεκινήσει να γράφει ένα διήγημα για τη Λασκαρώ. Από το 1955 την τριβέλιζε η ιδέα, το 2007 το ολοκλήρωσε.
Το τόλμησε, όχι χωρίς να παιδευτεί, αφού όπως είπε η ίδια στην παρουσίαση γράφει στο χέρι, κόβει και κολλάει χαρτάκια, σβήνει, ξαναγράφει, ξανακολλάει. Πάντως, σίγουρα δεν έγινε λάθος στο κόλλημα. Το αποτέλεσμα ήταν, σύμφωνα με τον Στ. Ζουμπουλάκη, η καταγραφή «των δύο όψεων της ανδριώτικης και όχι μόνο κοινωνίας. Ένας σκληρά ταξικός κόσμος περιγράφεται αδρά σε όλες τις ενότητες του βιβλίου. Μια οικογενειακή ιστορία που δεν μένει ασφυκτικά στους τέσσερις τοίχους».
Η καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο ΑΠΘ, Λίζυ Τσιριμώκου, έκανε την αισθητική ανατομία του βιβλίου: «Είναι ένα βιογραφικό είδος, μια πολυφωνική βιογραφία, με εντυπωσιακή σκηνοθεσία. Μια αντίστροφη νέκυια, όπου οι νεκροί καλούν τους ζωντανούς. Σ αυτό το βιβλίο οι μεγάλοι μένουν πάντα μεγάλοι, ενώ η Μαρίνα μένει πάντα παιδί. Το ευχαριστημένο, το Μανιώ». Και κατά την άποψή της, «η μαγεία του μυθιστορήματος βρίσκεται στο ότι δεν διακρίνουμε τα facta από τα ficta, τα γεγονότα από το επινόημα».
Και σίγουρα αυτή η άποψη δεν είναι μόνο της Λίζυς Τσιριμώκου, αφού στο αυλιδάκι της «ʼγρας» στριμώχτηκαν την περασμένη Παρασκευή δεκάδες άνθρωποι, και έμειναν εκεί για πολλή ώρα, υπό βροχήν, για να τιμήσουν τη Μαρίνα Καραγάτση και το βιβλίο της. Ένα βιβλίο που γοητεύει επειδή «καταλύει ισχυρά πρότυπα και σκιαγραφεί μια κοινωνία από την καλή και την κακή της όψη». Αλλά όχι μόνο γι αυτό. Η Μαρίνα Καραγάτση με το βιβλίο της έκανε και μια άλλη ανατροπή. Διέψευσε πανηγυρικά τις όποιες ηδονοβλεπτικές… προσδοκίες μας και αγαπήσαμε το βιβλίο για τη λογοτεχνικότητά του και την τρυφερότητά του. Λίγο πριν κυκλοφορήσει περιμέναμε όλοι να δούμε αποκαλύψεις οικογενειακών στιγμών, ξεγύμνωμα χαρακτήρων και κρυμμένων μυστικών, αδημονούσαμε να διαβάσουμε το πώς παρουσιάζει η Μαρίνα Καραγάτση τον, κατά δήλωσή της, ιδιόρρυθμο πατέρα της. Πολύ γρήγορα οι αναγνώστες, που διαρκώς αυξάνονται, όπως και οι κριτικές στον Τύπο, διέκριναν άλλα σημαντικότερα στοιχεία σε τούτο το βιβλίο: τη διεισδυτική του ματιά σε όψεις της μεταπολεμικής κοινωνίας, την ανάγλυφη παρουσίαση της διαφορετικής πολιτισμικής συμπεριφοράς των κοινωνικών τάξεων, τη σκληρή αποτύπωση των στερεοτύπων και των καταπιεστικών πράξεων κυρίως εις βάρος των γυναικών αλλά και όσων δεν ανήκαν στο γένος των αρχόντων.
Παρ όλα αυτά το βιβλίο της Μαρίνας Καραγάτση δεν είναι μανιφέστο. Κάθε άλλο. Τα καταγράφει όλα τούτα, και όσα προσωπικά βίωσε μέσα στην οικογένεια των ιδιαίτερων και χαρισματικών ανθρώπων όπου μεγάλωσε, και η έκπληξη είναι ότι δεν υπερισχύει ούτε το παράπονο ούτε η μεμψιμοιρία. Αντιθέτως. Αυτό που γοητεύει στο βιβλίο είναι η διάθεση τρυφερής κατανόησης των συγκρούσεων και των ανθρώπινων παθών, η επιθυμία για κλείσιμο των πληγών και των συναισθηματικών εκκρεμοτήτων και η ανάδειξη, τέλος, της πιο σημαντικής διαπίστωσης: της γαλήνιας αποδοχής. Των ανθρώπων και των καταστάσεων. Των αδυναμιών τους και των συγκρούσεων που προκάλεσαν. Του θυμού και των νυχτών αϋπνίας που προκαλεί η πεποίθηση ότι δεν μας καταλαβαίνουν οι δικοί μας άνθρωποι. Η Μαρίνα Καραγάτση είδε με τρυφερότητα και κυρίως με αγάπη όλα αυτά τα πάθη, τις μικρές και τις μεγάλες συγκρούσεις εντός της οικογένειας και των μελών της, τα αφουγκράστηκε, τα χώρεσε μέσα της, τα συγχώρησε πρώτα η ίδια, τα μετέτρεψε σε μυθοπλασία και βοήθησε και όλους εμάς, τους αναγνώστες, να δούμε με άλλη ματιά τις δικές μας οικογένειες, τις δικές μας συγκρούσεις, τα δικά μας πάθη και παράπονα.
Η Μαρίνα Καραγάτση έδωσε φωνή «στις απόμακρες φωνές, εκείνες που ακούγονται σ όλο το βιβλίο και επιθυμούν διακαώς να ακουστούν», όπως είπε φωτίζοντας ιδιαίτερα την ανδριώτικη κοινωνία ο καθηγητής Δημήτρης Κυρτάτας.