Λέσχες Ανάγνωσης Βιβλιοθήκης Αετοπουλείου, Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2008
 |
Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο |
ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ
Για τον Νοέμβριο επιλέξαμε να διαβάσουμε : |
«Περσέπολις, 1-2» της Marjane Satrapi |
(εκδ. ΗΛΙΒΑΤΟΝ) |
|
Επόμενη συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης |
την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 208, 18:30 |
στο Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο |
|
Μαζί μας οι μεταφράστριες Γεωργία Τσάκωνα και Μελίττα Γκουρτσογιάννη |
(Φιλ. Εταιρείας & Τομπάζη 18, Χαλάνδρι τηλ. 210 6820464/210 6825373) |
Περσέπολις Ι & ΙΙ
Δευτέρα 6 Οκτώβριος 2008 xamogelo
Τι να πει κανείς για αυτό το κόμικς. Το είχα διαβάσει πριν αρκετό καιρό. Ας αρχίσουμε από τα βασικά. Στην ουσία πρόκειται για δυο βιβλία Περσέπολις: Μια αληθινή ιστορία και Περσέπολις: Η επιστροφή.
Περσέπολις: Μια αληθινή ιστορία
Ουσιαστικά πρόκειται για μια αυτοβιογραφία της Σατραπί. Η συγγραφέας διηγείται τα βιώματα της μέσα από τα μάτια ενός μικρού κοριτσιού στο Ιράν. Αυτό το τελευταίο είναι και ίσως το ποιο δυνατό κομμάτι του βιβλίου μιας και το κάνει να ξεχωρίζει από τις συνηθισμένες αυτοβιογραφίες. Οι πολιτικές συνθήκες αλλά και η αλληλεπίδραση τους με τους ανθρώπους παρουσιάζονται με μεγάλες δόσεις αθωότητας αλλά και χιούμορ κάνοντας το ένα βιβλίο που πραγματικά αξίζει να διαβαστεί.
Περιγραφή από το βιβλίο: Πώς μεγαλώνει ένα παιδί στο Ιράν στα δύσκολα χρόνια της ανατροπής του Σάχη, της ισλαμικής επανάστασης και του πολέμου του Ιράν – Ιράκ. Η Μαργιάν Σατραπί αφηγείται τα παιδικά της χρόνια και ταυτόχρονα μια ταραγμένη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της πανάρχαιης χώρας της μέσα από την καθημερινότητα και την ασυνήθιστη ιστορία της οικογένειάς της.
Η καταπίεση των ανθρώπων και ιδιαίτερα των γυναικών, η εντυπωσιακή αντίθεση δημοσίου και ιδιωτικού βίου, η πανανθρώπινη δίψα για ελευθερία, ειρήνη και δημοκρατία με τα μάτια μιας αξιολάτρευτης πιτσιρίκας, δοσμένα με χιούμορ, συγκίνηση και τρυφερότητα.
Περσέπολις: Η επιστροφή
Ο δεύτερος τόμος διαδραματίζεται στη Αυστρία αλλά και στο Ιράν όπου η Σατραπί έφηβη πια έρχεται αντιμέτωπη με τις δυσκολίες προσαρμογής μιας έφηβης Ιρανή στην Δύση αλλά και τις δυσκολίες προσαρμογής μιας Δυτικής στο Ιράν.
Περιγραφή από το βιβλίο: Πώς ζει μια έφηβη Ιρανή, μόνη της στη δυτική Ευρώπη όταν, μάλιστα, η χώρα της θεωρείται η επιτομή του κακού; Πως αντιμετωπίζει τα προβλήματα της εφηβείας, την απόρριψη, την ξενοφοβία, τις ερωτικές απογοητεύσεις, τη νοσταλγία για την πατρίδα και τους γονείς της;
Πώς επιβιώνει στο θεοκρατικό Ιράν μια χειραφετημένη νέα γυναίκα, αντιμέτωπη ξανά με το -ακόμα πιο τυραννικό- ισλαμικό καθεστώς, την ασφυκτική καθημερινότητα αλλά και το βάρος της προσωπικής αποτυχίας;
Η Μαργιάν Σατραπί αφηγείται με χιούμορ, ειλικρίνεια και αυτοσαρκασμό την οδυνηρή ενηλικίωσή της στην Αυστρία και την αδιέξοδη επιστροφή της στο Ιράν. «Ήμουν Ιρανή στη Δύση, δυτική στο Ιράν», γράφει χαρακτηριστικά, συνοψίζοντας σε μια φράση την κρίση ταυτότητας που βίωσε σε Δύση και Ανατολή.
Είναι δυο κόμικς που πραγματικά αξίζουν να διαβαστούν (και να ξανά-διαβαστούν) και τα συνιστώ ανεπιφύλακτα.
Αναρτήθηκε στις βιβλίο, κοινωνία, πολιτική. Ετικέτες: Η επιστροφή, Ιράν, Μαργιάν Σατραπί, Μια αληθινή ιστορία, Περσέπολις, Σατραπί, αριστερά, βιβλίο, βιβλιοπαρουσίαση, βιβλιοκριτική, κόμικς. 12 σχόλια»
Το ζήτημα της καταπίεσης της γυναίκας είναι πανάρχαιο, αλλά το γυναικείο κίνημα για την άρση αυτής της καταπίεσης έχει μια πολύ μικρή ιστορία που μόλις ξεπερνάει τα εκατό χρόνια. Γυναικώθηκε (για να μην πούμε ανδρώθηκε) στη Δύση, αλλά τα τελευταία χρόνια υφίσταται μια ύφεση. Στην Ανατολή το γυναικείο κίνημα δεν αναπτύχθηκε παρά ελάχιστα, κυρίως στην Αίγυπτο, παρόλο που η καταπίεση της γυναίκας είναι πιο έντονη εκεί. Ο λόγος είναι οι ειδικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες της Ανατολής. Η ύπαρξη μη δημοκρατικών καθεστώτων, η οικονομική δυσπραγία, η δύναμη της παράδοσης αποτελούν τους πιο σημαντικούς αποτρεπτικούς παράγοντες. Παρολαυτά υπάρχουν μεμονωμένες γυναικείες φωνές που αρθρώνουν ένα γυναικείο λόγο πολύ έντονο στο χώρο της λογοτεχνίας και της τέχνης. Δίπλα σ αυτές τις γυναίκες υπάρχουν και άνδρες που τίθενται στο πλευρό τους.
Ο κινηματογράφος αποτελεί σήμερα την πιο προνομιούχα μορφή τέχνης για να αρθρώσει κανείς τη διαμαρτυρία του, για να εκφράσει τις αντιλήψεις και τις ιδέες του. Ο δυτικός φεμινισμός αναζητεί στον κινηματογράφο μορφές γυναικείας καταπίεσης και κυρίως τις μορφές με τις οποίες παρουσιάζεται η γυναίκα ως σεξουαλικό αντικείμενο. Ταυτόχρονα πρωτοποριακά «φεμινιστικά» δείγματα κινηματογραφικής γραφής. Ο ανατολικός «φεμινισμός», ακολουθώντας ένα λίγο πολύ παραδοσιακό τρόπο κινηματογραφικής γραφής, αρθρώνει με τη σειρά του τη δική του διαμαρτυρία για την καταπίεση που υφίσταται η γυναίκα σήμερα στις μουσουλμανικές χώρες, και κυρίως εκεί όπου έχει επικρατήσει ο ισλαμικός φονταμενταλισμός.
Οι ιρανικές ταινίες είναι σπονδυλωτές. Ο Παναχί στον «Κύκλο» είναι ιδιαίτερα επινοητικός. Μεταβαίνουμε από τη μια ιστορία στην άλλη όπως με τις μπάλες του μπιλιάρδου. Γυναίκες συναντιούνται, και σε κάθε συνάντηση ο Παναχί παρατάει τη μια για να ακολουθήσει την άλλη στη δική της ιστορία. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να αναφερθεί σε μια πλατιά γκάμα προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο σύγχρονο Ιράν. Ένα από αυτά είναι η γέννηση κοριτσιού. Η γέννηση κοριτσιού είναι ανεπιθύμητη, και η μητέρα του αντιμετωπίζεται σαν να είναι η ίδια υπεύθυνη, πράγμα που μπορεί να φτάσει μέχρι και στο να τη χωρίσει ο άντρας της.
Διάλογος από την ταινία:
-Είναι κορίτσι.
-Είσαι σίγουρη; Το υπερηχογράφημα είχε δείξει αγόρι.
-Συμβαίνουν αυτά.
-Τα πεθερικά της θα θυμώσουν. Θα ζητήσουν διαζύγιο. Θέλουν αγόρι. Καημένη μου κόρη.
Οι γυναίκες που έχουν κάνει φυλακή δεν είναι αποδεκτές στις οικογένειές τους. Μια γυναίκα μόνη έχει επίσης πρόβλημα να κυκλοφορήσει. Δυο ατάκες από την ταινία είναι πολύ χαρακτηριστικές:
-Δεν δίνουμε εισιτήρια σε ασυνόδευτες γυναίκες. Χρειάζεσαι φοιτητική ταυτότητα ή κάποιο συνοδό.
– Όπου κι αν πας θέλεις ταυτότητα ή αστυνομική άδεια. Χωρίς άνδρα δεν μπορείς να πας πουθενά.
Μια ανύπαντρη γυναίκα, όταν μείνει έγκυος, έχει πρόβλημα να κάνει έκτρωση. Μια γυναίκα που εκδίδεται έχει διαφορετική μεταχείριση από τον «πελάτη», αφού το παραστράτημα του δεύτερου μπορεί να συγχωρεθεί, όχι όμως το δικό της. Το πιο συγκινητικό μέρος της ταινίας
Η «Περσέπολις» αφηγείται μια αληθινή ιστορία, τις περιπέτειες της Marjane Satrapi στο θεοκρατικό καθεστώς του Χομεϊνί. Αφού κυκλοφόρησε πρώτα σε κόμικς τα οποία σχεδίασε η ίδια, μεταφέρθηκε και στο σινεμά, σε κινούμενα σχέδια, με τη συνεργασία του Vincent Parronaud. Η μεταφορά σε κινούμενα σχέδια δημιουργεί ένα ορισμένο εφέ αποστασιοποίησης. Όπως θα ήθελε ο Μπρεχτ, το ζήτημα δεν είναι μόνο να συγκινηθούμε από την ιστορία αλλά να σταθούμε κριτικά απέναντί της, δηλαδή απέναντι στο αυταρχικό καθεστώς.
Για την καταπίεση που υφίστανται οι γυναίκες στο Ιράν δεν μιλάει μόνο ο κινηματογράφος αλλά και η λογοτεχνία. Η Αζάρ Ναφίσι στο έργο της «Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη», έργο αυτοβιογραφικό, αναφέρεται στη γυναικεία καταπίεση. Το ίδιο και η Μπέτι Μαχμουντί στο «Ποτέ χωρίς την κόρη μου», επίσης αυτοβιογραφικό βιβλίο που γυρίστηκε σε ταινία και αναφέρεται στον περιπετειώδη τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας το έσκασε από το Ιράν.
Επανάσταση; Σαν το ποδήλατο
Γράφει η Εριφύλλη Μαρωνίτη
ΤΟ «ΠΕΡΣΕΠΟΛΙΣ» ΔΙΝΕΙ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΨΕΥΣΜΕΝΕΣ ΟΥΤΟΠΙΕΣ, ΤΟΝ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ΤΙΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΕΣ, ΤΗ ΛΥΤΡΩΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΣΑΡΚΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ!
Μάθημα πρώτον: «Η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο. Όταν δεν γυρίζουν οι ρόδες, πέφτει». Μάθημα δεύτερον, με διεθνή επιβεβαίωση: «Πώς οι χθεσινοί επαναστάτες φτάνουν να γίνουν ορκισμένοι εχθροί της δημοκρατίας». Μάθημα τρίτον, και εν γένει στόχος των αυταρχικών καθεστώτων, τα πανεπιστήμια κλείνουν (για δύο χρόνια στην περίπτωση αυτή), γιατί «καλύτερα καθόλου φοιτητές, παρά να εκπαιδεύουμε μελλοντικούς ιμπεριαλιστές». Τέταρτο μάθημα «πεθαίνοντας σαν μάρτυρας μεταγγίζεις αίμα στις φλέβες της κοινωνίας..». Επόμενο μάθημα και πικρό, «ο πόλεμος αυτός ήταν μια πλεκτάνη με σκοπό να καταστραφούν δύο στρατοί, του Ιράν και του Ιράκ. Ο πρώτος ήταν ο ισχυρότερος στη Μέση Ανατολή το 1980, ενώ ο δεύτερος αποτελούσε κίνδυνο για το Ισραήλ. Η Δύση πούλησε όπλα και στις δύο πλευρές κι εμείς φανήκαμε αρκετά ανόητοι να εμπλακούμε σ΄ αυτό το κυνικό παιχνίδι… Οκτώ χρόνια πόλεμος για το τίποτα». Κρίσιμη ερώτηση κι αναπάντητη; «Είδα στην τηλεόραση μητέρες που ισχυρίζονταν ότι ένιωθαν χαρά και τιμή για τον θάνατο των παιδιών τους. Δεν μπορώ να καταλάβω αν πρόκειται για πίστη ή μ…..».
Η «Περσέπολις» της Μαργιάν Σατραπί (στα ελληνικά σε δύο τόμους από τις Εκδόσεις Ηλίβατον), η ιστορία μιας ασυμβίβαστης νεαρής από αστική και φιλελεύθερη οικογένεια, που μεγαλώνει στο Ιράν τα ταραγμένα χρόνια της πτώσης του Σάχη κι έπειτα στο ξεκίνημα της Ισλαμικής Επανάστασης, στον πόλεμο με το Ιράκ αλλά και στην εδραίωση του θεοκρατικού αυταρχικού καθεστώτος, υπερβαίνει κατά πολύ τη διακηρυγμένη αυτοβιογραφική της αφετηρία και το πλαίσιο μιας «αληθινής» ιστορίας, παρά τις εμφανείς συγκλίσεις κι ομοιότητες.
Η μικρή ηρωίδα, η οποία βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία με τον Θεό κι έχει αποφασίσει ότι μεγαλώνοντας θα γίνει προφήτης ή Μπρους Λι είναι εννέα χρόνων, όταν ο Αγιατολάχ Χομεϊνί ανατρέποντας τον Σάχη θα επιβάλει τον θρησκευτικό νόμο, το τσαντόρ στις γυναίκες, τη σιωπή μέχρι τελικής εξόντωσης στους αντικαθεστωτικούς και μια αναλόγως ισοπεδωτική και ισοπεδωμένη εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, που μοιάζει να κατοικείται πλέον αποκλειστικά από «ισλαμιστές φονταμενταλιστές και τρομοκράτες». Η ενηλικίωση κι η ατομική της περιπέτεια- εντός αλλά κι εκτός Ιράν, μιας και στα δεκατέσσερά της θα πάρει μια πρώτη, σκληρή γεύση της δυτικοευρωπαϊκής Αυστρίας- θα φέρει σχεδόν αναπόφευκτα εκτός από τα προσωπικά χαρακτηριστικά, στοιχεία κι αντανακλάσεις μιας ευρύτερης πληθυσμιακής ομάδας, που αναζητούσε μέσα σε καθεστώς αμηχανίας αλλά κι εμφανούς τρομοκρατίας, τη νέα της ταυτότητα. Η διαπίστωση, «ήμουν Δυτική στο Ιράν, Ιρανή στη Δύση. Δεν είχα ταυτότητα. Δεν έβλεπα πια γιατί να ζω», φαινομενικά και κατ΄ αρχήν αδιέξοδη, μεταβάλλεται στον κύριο μοχλό της ιστορίας όπως πιθανόν και της Ιστορίας. Η συγγραφέας αν κι επιθυμεί να φωτίσει τις πολλές παραμέτρους που συνθέτουν την κατάσταση στο Ιράν «με πρώτα θύματα τους ίδιους τους Ιρανούς» δεν μεταβάλλεται ούτε στιγμή σε απολογητή ή μονοδιάστατο τιμητή. Όσο για το «Περσέπολις», αποφεύγει επιδέξια τα προκατασκευασμένα διλήμματα- φανατισμός ή περιφρόνηση;- κι αναδεικνύεται σε ένα εντυπωσιακό ανάγνωσμα, μια συναρπαστική αφήγηση με σκίτσα. Σκίτσα, σ΄ έναν λειτουργικό συγκερασμό λόγου και εικόνας, που ίσως δεν εντυπωσιάζει τόσο με την καλλιτεχνική ευρηματικότητα των σχεδίων ή τη διακήρυξη εύληπτων μηνυμάτων, αλλά με την οικονομία των ιδιόμορφων εκφραστικών μέσων, την πολιτική οξύνοια, τον σαρκασμό, την τολμηρή καταγραφή, την αποφυγή των εύκολων ερμηνευτικών σχημάτων, την αυθάδη αναζήτηση της αλήθειας, την αμεσότητα, την ανθρωπιά.