Κρίσιμα και χρήσιμα συμπεράσματα για τη διαχείριση των απορριμμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο προέκυψαν από την υλοποίηση του ευρωπαϊκού προγράμματος Waste4Think, στο οποίο συμμετείχε ο Δήμος Χαλανδρίου, μαζί με τους Δήμους Κασκάι (Ισπανία), Σεβέζο (Ιταλία) και Ζαμούθιο (Πορτογαλία). Τα συμπεράσματα του προγράμματος, το οποίο ολοκληρώθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου με επιτυχία έχουν ήδη παρουσιαστεί ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη Απριλίου του 2020.
Όλα όσα έγιναν από τον Ιούνιο του 2016 έως το Φεβρουάριο του 2020 στο πλαίσιο του προγράμματος, τα οποία συνιστούν έναν πρωτοποριακό τρόπο στη διαχείριση και αξιοποίηση των βιοαποβλήτων, παρουσίασε αναλυτικά στο Δημοτικό Συμβούλιο του Χαλανδρίου, την Τετάρτη 3 Ιουνίου, ο εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος για τη διαχείριση ανακυκλώσιμων υλικών και καθηγητής του ΕΜΠ, Γεράσιμος Λυμπεράτος, ο οποίος είχε και τη γενική εποπτεία του Waste4Think.
Πολύτιμη εμπειρία
Η καταγεγραμμένη εμπειρία στο Δήμο Χαλανδρίου αποδεικνύει ότι τα βιοαπόβλητα είναι πλούτος και πόρος που μπορεί να αξιοποιηθεί πολλαπλά, αντί να καταλήγει στην υγειονομική ταφή, όπως γίνεται στη χώρα μας. Η αξιοποίηση των βιοαποβλήτων στο Δήμο Χαλανδρίου έγινε με συλλογή στην πηγή υπολειμμάτων τροφών, με πρόσβαση περιορισμένη στον καφέ κάδο μόνο από ενημερωμένους κατοίκους. Ακολουθεί ξήρανση και τεμαχισμός τους για την παραγωγή ενός προϊόντος βιομάζας (FORBI, food residue biomass) που εν συνεχεία αξιοποιείται για την παραγωγή καυσίμων και προϊόντων. Ο Δήμος Χαλανδρίου σε συνεργασία με το ΕΜΠ κατέληξε σε τρεις (3) εναλλακτικούς οικονομικούς και απόλυτα φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους αξιοποίησης:
- Βιοαεριοκίνηση
- Παραγωγή κομπόστ
- Παραγωγή καυσίμου για τη βιομηχανία
Τι έγινε στην πράξη
Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Δήμου Χαλανδρίου την περίοδο 15-22 Δεκεμβρίου 2019, στο πλαίσιο του Waste4Think, προέκυψε ότι τα υπολείμματα τροφών αντιστοιχούν στο 40% των οικιακών αστικών στερεών απορριμμάτων του Δήμου και όταν η συλλογή τους γίνεται στην πηγή είναι αξιοποιήσιμα με πολλούς τρόπους.
Κρίσιμη σε όλη τη διαδικασία διαχείρισης των βιοαποβλήτων αποδείχτηκε η προηγούμενη ενημέρωση των πολιτών και χρήση κλειδιού για την πρόσβαση στον καφέ κάδο, για να διασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή καθαρότητα του υπολείμματος. Στο Δήμο Χαλανδρίου έφτασε στο εντυπωσιακό ποσοστό του 98%, με βάσει τα στοιχεία της έρευνας. Μετά την επί 3 χρόνια ανάπτυξη του προγράμματος με τη βοήθεια 1000 περίπου εθελοντών, εφαρμόστηκε στο γενικό πληθυσμό για ένα ολόκληρο δημοτικό διαμέρισμα και σε 6 μόνο μήνες διαπιστώθηκε ότι η εκτροπή των βιοαποβλήτων άγγιξε το 50%, στα επίπεδα δηλαδή του εθνικού στόχου. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα διαπίστωσαν επίσης ότι με τη διαλογή στην πηγή των βιοαποβλήτων και των ανακυκλώσιμων μειώνεται το ποσοστό των απορριμμάτων που καταλήγουν στον πράσινο κάδο (σύμμεικτα) και από εκεί σε ΧΥΤΑ στο 15% του συνόλου.
Η επιλογή που εφάρμοσε στην πράξη ο Δήμος Χαλανδρίου για τα βιοαπόβλητα ήταν ο τεμαχισμός και η ξήρανση τους. Η διαδικασία οδήγησε στη δημιουργία ενός καινοτόμου προϊόντος βιομάζας, Food Residue Biomass (FORBI) με τα παρακάτω πλεονεκτήματα:
- Μείωση του συνολικού όγκους και βάρους των βιοαπόβλητων κατά 4-5 φορές, με σημαντική εξοικονόμηση πόρων κατά τη μεταφορά και τη διάθεσή τους
- Αφαίρεση των οσμών
- Σημαντική διεύρυνση του χρόνου αποθήκευσης του FORBI πριν από τη χρήση του, χωρίς επιπτώσεις στην ποιότητά του, όπως καταδείχτηκε κατά την πειραματική χρήση του προϊόντος ως καύσιμο στην τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ.
- Εξασφάλιση ομοιομορφίας του προϊόντος
- Πιθανότητα χρήσης του FORBI για την παραγωγή ενέργειας, βιοκαυσίμου και άλλων προϊόντων προστιθέμενης αξίας.
Με τη συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το προϊόν αυτό βιομάζας δοκιμάστηκε πειραματικά για:
- Παραγωγή αέριων βιοκαυσίμων (μεθανίου, υδρογόνου και υθανίου)
- Παραγωγή υγρού βιοκαυσίμου (βιοαιθανόλης)
- Παραγωγή πέλετ για θέρμανση
- Εναλλακτικό καύσιμο στην τσιμεντοβιομηχανία
- Παραγωγή ηλεκτρισμού σε μικροβιακές κυψέλες καυσίμου
- Παραγωγή κομπόστ
- Παραγωγή προσροφητικού υλικού (ενεργού άνθρακα)
- Παραγωγή ζωοτροφής
Στην πράξη ο Δήμος Χαλανδρίου εφάρμοσε τους τρεις πλέον υποσχόμενους παρακάτω τρόπους αξιοποίησης:
- Παραγωγή αέριου βιοκαυσίμου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο για να κινείται ένα απορριμματοφόρο του Δήμου
- Παραγωγή κομπόστ, το οποίο διανεμήθηκε ως ανταποδοτικό όφελος στους πολίτες που συμμετείχαν εθελοντικά στο Waste4Think.
- Παραγωγή εναλλακτικού καυσίμου για την τσιμεντοβιομηχανία, το οποίο και χρησιμοποιήθηκε πειραματικά, με εξαιρετικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα, στην τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ.
Πέρα από τα παραπάνω, στο πλαίσιο του προγράμματος, ο Δήμος Χαλανδρίου ανέπτυξε πολλές και σημαντικές παράλληλες δράσεις που συνέβαλαν στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε σχέση με την ορθή διαχείριση των απορριμμάτων.
Ψηφιακά σήματα
Στο πλαίσιο αυτό τοποθετήθηκαν ψηφιακά σήματα σε όλους τους κάδους απορριμμάτων της πόλης, έτσι ώστε να μπορούν οι πολίτες να ενημερώνονται αυτόματα και πλήρως για το ποια αντικείμενα μπορεί να δεχτεί ο καθένας ανάλογα με το χρώμα του. Η σηματοδότηση των κάδων έγινε με την τοποθέτηση ψηφιακών σημάτων τύπου QR (Quick Response).
Η σήμανση έγινε με μία μεθοδολογία που ονομάζεται επιστήμη του πολίτη, citizen science. Πρώτη φορά έγινε κάτι ανάλογο στο Χαλάνδρι και ήταν εντυπωσιακή η ανταπόκριση των κατοίκων του Χαλανδρίου.
Μέσω του Waste4Think αναπτύχθηκε επίσης η εφαρμογή Sustainable Citizen App, διαθέσιμη δωρεάν στα smartphones μέσω των αντίστοιχων stores, με την οποία οι πολίτες μπορούν να διαπιστώσουν σε ποιο κάδο από αυτούς που χρησιμοποιούνται στο Χαλάνδρι (μπλε, κίτρινο, καφέ ή πράσινο) πρέπει να πετάξουν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο.
«Σοβαρά» παιχνίδια
Σε συνεργασία με τους εταίρους του προγράμματος δημιουργήθηκαν επιπλέον μια σειρά από «σοβαρά» παιχνίδια για κινητά, τάμπλετ και υπολογιστές (Ways2sort, Mayor’s Table, Virtual Cities, Sunflower κ.α.) για τη διαδραστική εξοικείωση μικρών και μεγάλων με την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία.
Δράσεις στα σχολεία
Σε πέντε (5) σχολικές μονάδες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος, με τη στήριξη του Δήμου Χαλανδρίου, μια σειρά από δράσεις, προσαρμοσμένες στις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες των παιδιών. Μεταξύ αυτών: Χαρακτηρισμός απορριμμάτων, κομποστοποίηση, εκπαιδευτικές επισκέψεις στις εγκαταστάσεις του Waste4Think, μαθήματα STEAM (επιστήμη, τεχνολογία και μαθηματικά), παραγωγή σαπουνιών και βιοντίζελ από τηγανόλαδα.
Συμπερασματικά
Όπως εξηγεί ο κ. Γεράσιμος Λυμπεράτος από την εμπειρία του Waste4Think προέκυψε «ότι με τη διαλογή στην πηγή και την αξιοποίηση των βιοαποβλήτων με την παραγωγή FORBI, πετυχαίνουμε σημαντική μείωση των αποβλήτων που καταλήγει στην υγειονομική ταφή (πάνω από 40%), τη στιγμή που η γενική εικόνα στη χώρα μας είναι ότι το 93% των αποβλήτων καταλήγει στην υγειονομική ταφή, ενώ μόλις το 7% στην ανακύκλωση. Σε σύγκριση επίσης με τα εναλλακτικά σενάρια αξιοποίησης που δοκιμάσαμε προκύπτει ότι η επιλογή της παραγωγής FORBI και η αξιοποίησή του για παραγωγή βιοαερίου (για κίνηση των απορριμματοφόρων) και κομπόστ από την αναερόβια εκροή είναι η πιο οικονομική και φιλική προς το περιβάλλον λύση.
» Αυτό που πρέπει ιδιαίτερα όμως να επισημάνουμε είναι ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών μέσα από οργανωμένες καμπάνιες, εκπαιδευτικές και κοινωνικές δράσεις συνέβαλε καθοριστικά στην αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης στην πόλη και στην αποτελεσματική εφαρμογή της διαλογής των βιοαποβλήτων στην πηγή. Η ανταπόκριση των πολιτών όταν είναι καλά ενημερωμένοι είναι πραγματικά εντυπωσιακή», κατέληξε ο κ. Γεράσιμος Λυμπεράτος.
Σημειώνεται ότι το πιλοτικό πρόγραμμα συλλογής των βιοαποβλήτων στην πηγή στο Δήμο Χαλανδρίου -μετά την επιτυχή εφαρμογή στο δημοτικό διαμέρισμα της Αγίας Βαρβάρας- θα επεκταθεί σταδιακά σε όλη την πόλη, σύμφωνα με το σχεδιασμό του Δήμου, παρότι δεν έχει εξασφαλιστεί επιπλέον κρατική χρηματοδότηση.
Σίμος Ρούσσος: «Αποδείξαμε ότι μπορεί να παραχθεί πλούτος από τα σκουπίδια»
Με αφορμή την παρουσίαση των απολογιστικών στοιχείων του προγράμματος στο Δημοτικό Συμβούλιο, ο δήμαρχος Χαλανδρίου Σίμος Ρούσσος δήλωσε τα εξής: «Με την επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος στο Δήμο Χαλανδρίου διαλύσαμε το μύθο ότι οι πολίτες δεν ανακυκλώνουν. Αποδείξαμε στην πράξη ότι μπορεί να παραχθεί πλούτος από τα σκουπίδια. Αυτό που επιτεύχθηκε στην πόλη μας είναι πολύ περισσότερο από ένα επιστημονικό πείραμα. Δημιουργήσαμε ένα επιτυχημένο υπόδειγμα κυκλικής οικονομίας και μια πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον, όχι μόνο για το Χαλάνδρι».
Χρήσιμες πληροφορίες για το Waste4Think
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα διάρκειας 45 μηνών στόχευε στην ανάπτυξη καινοτομιών σε επίπεδο τεχνικό, περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη της κυκλικής οικονομίας. Συμμετείχαν 19 εταίροι από την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Δανία, την Γερμανία και την Ελλάδα. Η συνολική χρηματοδότηση του προγράμματος έφτασε στα 10,561,223 ευρώ, εκ των οποίων 456.500 ευρώ απορρόφησε ο Δήμος Χαλανδρίου.
